Τι θέλουμε και τι χρειαζόμαστε…
Έχουμε σκεφτεί ποτέ πόσα πανεπιστήμια χρειαζόμαστε αναλογικά με το μέγεθος της χώρας μας; Αυτά που έχουμε σήμερα – μαζί με τα ήδη πολλά κολλέγια επίσης – δεν καλύπτουν τις ανάγκες μας; Έχει γίνει ποτέ κάποια έρευνα να ξέρουμε πόσους απόφοιτους ‘απορροφάνε’ οι ιδιωτικοί και ο δημόσιοι φορείς και σε ποιους τομείς; Πέραν του γενικού ενδιαφέροντος στην ανώτατη μόρφωση, ξέρουμε τι ανάγκες/ελλείψεις/πλεονάσματα υπάρχουν στους εργασιακούς τομείς για να ‘κατευθύνουμε’ τους νέους αντίστοιχα;
Όσο μπορώ να γνωρίζω, δεν έχω βρει απαντήσεις στις παραπάνω ερωτήσεις. Θυμάμαι στην δεκαετία του ’90 η επετηρίδα για τους μαθηματικούς είχε ‘κλείσει’ για διορισμούς στο δημόσιο σχολείο. Βέβαια το πλεονέκτημα των μαθηματικών σχολών για τους απόφοιτούς τους είναι ότι υπήρχε και υπάρχει πληθώρα άλλων επαγγελματικών ευκαιριών. Χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο ασκούσαν πολύ στενό κεντρικό έλεγχο για παράδειγμα στον αριθμό των δασκάλων και καθηγητών που εκπαίδευαν. Σχετικά πρόσφατα σταμάτησε αυτός ο έλεγχος για τους εκπαιδευτικούς αλλά υπάρχει για παράδειγμα στις ιατρικές σχολές. Οι παραπάνω περιορισμοί αντανακλούν και ελέγχουν την αγορά και τις ανάγκες της.
Τα κύρια επιχειρήματα που ακούγονται για τα μη κρατικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα είναι ότι υπάρχουν παντού στον κόσμο, ότι θα δώσουν επιλογές σε όλους τους νέους, θα υπάρχουν οικονομικά οφέλη για τη χώρα και ότι θα αναβαθμιστούν τα δημόσια πανεπιστήμια λόγω ανταγωνισμού.
Μια περιορισμένη διαδικτυακή έρευνα για ιδιωτικά πανεπιστήμια σε ευρωπαϊκές χώρες, δείχνει ότι υπάρχουν ιδιωτικά (private) πανεπιστήμια, πολλά από τα οποία είναι γνωστά για συγκεκριμένα προγράμματα σπουδών όπως το Bocconi University στην Ιταλία που φημίζεται για προγράμματα σε οικονομικές, διοικητικές, κοινωνικές επιστήμες. Αυτά βέβαια είναι αμιγώς ιδιωτικά πανεπιστήμια και ‘εθνικά’ επίσης. Δεν είναι δηλαδή παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων αλλά πανεπιστήμια που έχουν ‘χτίσει’ την φήμη τους και προσφέρουν τα προγράμματά τους σε γηγενείς και ξένους, με το ανάλογο αντίτιμο βέβαια.
Στην Αγγλία που επίσης υπάρχουν τέτοια ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν φαίνεται να δίνουν επιλογές στους Άγγλους φοιτητές. Περισσότερο εξυπηρετούν ξένους και έτσι συμβάλλουν στην οικονομία της χώρας. Για το 2021/22 το οικονομικό όφελος από τους ξένους φοιτητές ανερχόταν στα 41.9 δις καθ’ όλη την διάρκεια των σπουδών τους. Εδώ βέβαια πρέπει να σημειώσουμε ότι τα παραπάνω στοιχεία δεν αναφέρουν ξεχωριστά τα οικονομικά οφέλη από τους ξένους φοιτητές σε ιδιωτικά πανεπιστήμια – αναφέρονται σε όλους τους ξένους φοιτητές που εγγράφονται σε προγράμματα σπουδών στα πανεπιστήμια της χώρας, δημόσια και ιδιωτικά. Και παρ’ όλο που αυτά τα οικονομικά μεγέθη ωφελούν την χώρα συνολικά, τα οφέλη είναι μεγαλύτερα για το Λονδίνο ανά κάτοικο σε σχέση με περιοχές όπως η Ουαλία και η Βορειοδυτική Αγγλία.
Πέραν του όποιου οικονομικού πλεονεκτήματος όμως, οι περισσότεροι φοιτητές στην Αγγλία προτιμούν τα ‘δημόσια’ πανεπιστήμια γιατί τα φοιτητικά δάνεια δεν φτάνουν για τα δίδακτρα των ιδιωτικών και/ή μπορεί να μην είναι καν διαθέσιμα στους φοιτητές όταν πρόκειται για σπουδές σε ιδιωτικά πανεπιστήμια.
Όσον αφορά στον ανταγωνισμό που λέγεται ότι μπορεί να φέρουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, στην Αγγλία δεν φαίνεται να ισχύει κάτι τέτοιο. Στους πίνακες κατάταξης των πανεπιστημίων δύσκολα διακρίνει κανείς την ύπαρξη ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Από τα παραπάνω καταλαβαίνει κανείς ότι η υποστήριξη ή μη των μη κρατικών και/ή ιδιωτικών πανεπιστημίων εξυπηρετεί κατά κύριο λόγο οικονομικούς σκοπούς. Βέβαια για μια χώρα σαν την Ελλάδα δεν μπορώ να καταλάβω τι μπορούν να προσφέρουν τα μη κρατικά πανεπιστήμια ακόμη και σε οικονομικό επίπεδο. Αν οι οικογένειες έχουν την οικονομική δυνατότητα να σπουδάσει το παιδί τους στο ‘μητρικό’ πανεπιστήμιο γιατί να συμβιβαστούν με κάτι λιγότερο; Υπάρχουν ήδη κολλέγια που προσφέρουν προγράμματα με franchise από πανεπιστήμια του εξωτερικού και Έλληνες φοιτητές σπουδάζουν στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, κτλ. και παίρνουν πτυχία από τα αντίστοιχα πανεπιστήμια που έχουν εγκρίνει τα συγκεκριμένα προγράμματα. Ένα πρόβλημα που έχουν οι απόφοιτοι αυτών των κολλεγίων σχετίζεται με την χρονική διάρκεια των σπουδών καθώς τα περισσότερα προγράμματα των Αγγλικών πανεπιστημίων για παράδειγμα διαρκούν τρία χρόνια και όχι τέσσερα. Το αποτέλεσμα είναι οι απόφοιτοι των κολλεγίων να μην έχουν τα ίδια επαγγελματικά δικαιώματα με αυτά των αποφοίτων των δημόσιων πανεπιστημίων. Το νομοσχέδιο που φέρνει η κυβέρνηση έχει λύσεις προς αυτό;
Τα θέλουμε λοιπόν τα μη κρατικά πανεπιστήμια για να τονώσουμε την οικονομία της χώρας μας. Δεν είναι κακό αυτό. Όταν όμως υπάρχουν τόσες σοβαρές αντιρρήσεις από συνταγματολόγους για παραβίαση του άρθρου 16, όταν έχεις ήδη στην αγορά κολλέγια που προσφέρουν τέτοιες ‘επιλογές’ στους νέους, όταν το παράδειγμα από άλλες χώρες δείχνει ότι δεν υπάρχει ανταγωνισμός με τα δημόσια πανεπιστήμια, το ερώτημα είναι αν χρειαζόμαστε να έχουμε και άλλα πανεπιστήμια, κρατικά και μη.