Ουμπέρτο Έκο: Πώς γνωρίζουμε και μιλάμε για βιβλία που δεν διαβάσαμε
- tempo team
- PLUS
Τα βιβλία που υπάρχουν είναι περισσότερα από το χρόνο που έχουμε στη διάθεσή μας για να τα γνωρίσουμε. Εντούτοις, τα βιβλία που δεν έχουμε διαβάσει, που δεν είχαμε χρόνο να τα διαβάσουμε, ασκούν πάνω μας μια βαθιά επιρροή.
Ποιος έχει διαβάσει το «Η Αγρύπνια των Φίνεγκαν» του Τζέιμς Τζόις από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα; Ποιος έχει διαβάσει τη Βίβλο από τη «Γένεσι» μέχρι την «Αποκάλυψη»; Αν προσθέσω όλα τα αποσπάσματα της Βίβλου που έχω διαβάσει, μπορώ να καυχηθώ ότι έχω διαβάσει το ένα τρίτο της. Παρ’ όλα αυτά, έχω μια αρκετά σαφή ιδέα και για όσα μέρη της Βίβλου δεν έχω διαβάσει.
Ομολογώ ότι διάβασα για πρώτη φορά το «Πόλεμος και Ειρήνη» όταν ήμουν σαράντα ετών. Όμως γνώριζα την ουσία του μυθιστορήματος πριν το διαβάσω. Δεν έχω διαβάσει τη «Μαχαμπαράτα» παρόλο που έχω τρεις εκδόσεις της σε τρεις διαφορετικές γλώσσες. Ποιος έχει διαβάσει το «Χίλιες και Μία Νύχτες» από την πρώτη μέχρι τη τελευταία σελίδα; Ποιος έχει διαβάσει όλο το «Κάμα Σούτρα»; Ωστόσο, όλοι μπορούν να μιλούν γι’ αυτό, και μερικοί να το εφαρμόζουν στην πράξη. Επομένως, ο κόσμος είναι γεμάτος με βιβλία που δεν τα έχουμε διαβάσει, αλλά για τα οποία γνωρίζουμε σχεδόν τα πάντα. Το ζήτημα είναι, λοιπόν, να μάθουμε πώς γνωρίζουμε αυτά τα βιβλία.
Ο Μπαγιάρ ισχυρίζεται ότι δε διάβασε ποτέ του τον «Οδυσσέα» του Τζόις, όμως μπορεί να μιλήσει γι’ αυτό το βιβλίο στους φοιτητές του. Μπορεί να τους πει ότι η ιστορία εκτυλίσσεται στη διάρκεια μιας μέρας, ότι το πλαίσιο της δράσης είναι το Δουβλίνο, ότι ο πρωταγωνιστής είναι εβραίος, ότι η τεχνική που χρησιμοποιείται είναι ο εσωτερικός μονόλογος κλπ. Και όλα αυτά τα δεδομένα, έστω κι αν δεν έχει διαβάσει το μυθιστόρημα, είναι αληθινά.
Αν κάποιος έρθει για πρώτη φορά στο σπίτι σας, δει τη εντυπωσιακή βιβλιοθήκη σας και σας ρωτήσει: «Έχετε διαβάσει όλα αυτά τα βιβλία;» υπάρχουν πολλοί τρόποι να του απαντήσετε. Ένας φίλος μου απαντούσε: «Έχω διαβάσει πολύ περισσότερα».
Όσο για μένα, έχω δύο απαντήσεις. Η πρώτη είναι: «Όχι. Τα βιβλία αυτά είναι μόνο εκείνα που πρέπει να διαβάσω την επόμενη εβδομάδα. Αυτά που έχω ήδη διαβάσει βρίσκονται στο πανεπιστήμιο». Η δεύτερη απάντηση είναι: «Δεν έχω διαβάσει κανένα από αυτά τα βιβλία. Διαφορετικά, για ποιο λόγο θα τα κρατούσα;». Φυσικά, υπάρχουν και άλλες απαντήσεις, που μπορούν να προσβάλουν ή να απογοητεύσουν πολύ περισσότερο τον συνομιλητή σας.
Είναι αλήθεια ότι όλοι μας έχουμε στα σπίτια μας δεκάδες, εκατοντάδες ή και χιλιάδες βιβλία (αν έχουμε μεγάλες βιβλιοθήκες) που δεν έχουμε διαβάσει. Παρ’ όλα αυτά, όταν κάποια μέρα παίρνουμε στα χέρια μας αυτά τα βιβλία, συνειδητοποιούμε ότι τα γνωρίζουμε ήδη. Για ποιο λόγο; Πώς γνωρίζουμε βιβλία που δεν τα έχουμε διαβάσει;
Η πρώτη εξήγηση που θα μπορούσα να δώσω είναι αποκρυφιστική και δε θα σταθώ σε αυτή: με τηλεπαθητικά κύματα. Η δεύτερη εξήγηση: στην πάροδο του χρόνου, έχουμε ανοίξει αυτά τα βιβλία, τα έχουμε μετακινήσει σε άλλα ράφια, τα έχουμε ενδεχομένως ξεφυλλίσει, έστω κι αν δεν το θυμόμαστε. Η Τρίτη εξήγηση: όλα αυτά τα χρόνια έχουμε διαβάσει πάρα πολλά βιβλία που παραπέμπουν σε κάποια συγκεκριμένα, με αποτέλεσμα να μας έχουν γίνει οικεία.
Επομένως, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να μάθουμε μερικά πράγματα για τα βιβλία που δεν έχουμε διαβάσει. Ευτυχώς, διαφορετικά πού θα βρίσκαμε το χρόνο να διαβάσουμε και να ξαναδιαβάσουμε το ίδιο βιβλίο.
