Page 1 of 1

Ρενέ Ντεκάρτ

Posted: 10 May 2015, 18:05
by taratatzoum
Ο Γάλλος μαθηματικός και φιλόσοφος Ρενέ Ντεκάρτ θεωρεί ότι τα αισθητήρια όργανα του ανθρώπου είναι αναξιόπιστοι μάρτυρες της δομής της πραγματικότητας. Με την εμπειρία επιτυγχάνουμε μόνο μια πιθανολογική περιγραφή των πραγμάτων, αλλά είναι αδύνατον να υπερβούμε την αμφιβολία για το πώς είναι πράγματι ο κόσμος. Το κριτήριο όμως για γνώση με την αυστηρή επιστημονική έννοια είναι κατά τον Ντεκάρτ η απόλυτη βεβαιότητα για την αλήθεια των προτάσεών μας. Έτσι, υποστηρίζει ότι μπορούμε να φτάσουμε σε βέβαιη γνώση μόνο με την αυτοτελή δύναμη του νου, αλλά και πως η γεωμετρία αποτελεί τη μόνη αληθινή επιστήμη που έχει θεμελιωθεί.

Η ουσιώδης κατασκευή των σωμάτων βρίσκεται πίσω και πέρα από τις εντυπώσεις που σχηματίζουμε γι’ αυτά. Ο Ντεκάρτ χρησιμοποιεί το παράδειγμα μιας μάζας κεριού που όταν την παρατηρούμε σε κανονική θερμοκρασία έχει συγκεκριμένα γνωρίσματα, όπως αυτά που δίνουν οι αισθήσεις (χρώμα, οσμή, πυκνότητα). Όταν πλησιάσουμε το κερί στη φωτιά, αμέσως τα προηγούμενα χαρακτηριστικά αλλοιώνονται, ωστόσο εξακολουθούμε να θεωρούμε ότι έχουμε μπροστά μας την ίδια ουσία, παρόλο που λαμβάνουμε διαφορετικά αισθητηριακά ερεθίσματα. Συνεπώς, η γνώση για το τι είναι ένα πράγμα δεν μας παρέχεται από την αισθητηριακή αντίληψη, αλλά από μια πράξη καθαρής νόησης.

Ο άνθρωπος μπορεί να αμφιβάλει για τα πάντα εκτός από ένα: ότι σκέπτεται. Και αυτό αποδεικνύει με απόλυτη βεβαιότητα ότι υπάρχει. Από τη συλλογιστική αυτή ο Ντεκάρτ εξάγει το περίφημο ανθρωπολογικό αξίωμα «σκέπτομαι άρα υπάρχω». Αυτό που αποδεικνύεται με αυτό τον τρόπο είναι ο άνθρωπος ως διαλογιζόμενο ον, ως νους, όχι η ύπαρξη του σωματικού τμήματός του. Κι αυτό γιατί το γεγονός ότι είναι και σώμα ο άνθρωπος το γνωρίζει μέσα από την αισθητηριακή παρατήρηση, την οποία όμως ο Ντεκάρτ έχει απορρίψει ως πηγή αληθινής γνώσης.

Διατυπώνει το «οντολογικό επιχείρημα» µέσω του οποίου επιβεβαιώνει την ύπαρξη του Θεού και την αγαθοεργία του. Ο Θεός δεν έχει την πρόθεση να εξαπατήσει τον άνθρωπο, συνεπώς η αλήθεια των μαθηματικών εννοιών είναι βέβαιη, ενώ ο εξωτερικός κόσμος είναι υπαρκτός και αποτελεί πηγή γνώσης.

Το μεθοδολογικό πρότυπο για τη φυσική επιστήμη είναι η αξιωματική μέθοδος των μαθηματικών που βασίζεται στην διανοητική ενόραση. Ο νους, ανεπηρέαστος από τις παρεμβολές της ψυχολογικής και αισθητηριακής εμπειρίας, συγκεντρώνεται στο αντικείμενό του προσπαθώντας «να δει» τις πρωταρχικές αλήθειες από τις οποίες πηγάζουν όλες οι υπόλοιπες γνώσεις για την πραγματικότητα. Το αξίωμα είναι προϊόν άμεσης κατάληψης και δεν επιδέχεται απόδειξη παρά μόνον όταν απορρίπτεται.

Η αξιωματική αλήθεια είναι η αφετηρία της σκέψης και η επιτυχία των μαθηματικών οφείλεται στο ότι είχαν στηριχθεί σε τέτοιες προφανείς προτάσεις. Τις πρωταρχικές και αυταπόδεικτες προτάσεις, που είναι θεμέλιο κάθε επιστήμης, ο Καρτέσιος τις ονομάζει ιδέες «ευκρινείς και ευδιάκριτες». Αυτές είναι τα «σπέρματα» της βέβαιης γνώσης. Όλες οι δευτερογενείς αλήθειες μιας επιστήμης παράγονται από τις αξιωματικές διά της λογικής παραγωγής.

Για να φτάσει ο επιστήμονας στη διατύπωση ενός αξιώματος απαραίτητη προϋπόθεση είναι η χρήση της αναλυτικής μεθόδου της σχολής της Πάδοβας. Πρόκειται για τη μέθοδο του γεωμέτρη, η οποία αποτελείται από τέσσερα βήματα: α) Δεν πρέπει να δεχόμαστε ως αληθινό αυτό που δεν παρουσιάζεται στο μυαλό μας με καθαρό και διακριτό τρόπο, β) Είναι αναγκαία η διαίρεση κάθε προβλήματος σε όσα τμήματα είναι απαραίτητο για να λυθεί καλύτερα, γ) Είναι αναγκαία η διεύθυνση των σκέψεων με τάξη, αρχίζοντας από τα απλούστερα και ανεβαίνοντας στα συνθετότερα, δ) Χρειάζεται να κάνουμε εξαντλητικές απαριθμήσεις και γενικές θεωρήσεις, ώστε να βεβαιωθούμε ότι δεν έχει παραληφθεί κάτι.

Ο Καρτεσιανισμός απέτυχε ως φυσική θεωρία. Και αυτό γιατί δεν συνέλαβε τη σημασία του πειράματος στη θεμελίωση των φυσικών θεωριών. Η προτεραιότητα του μαθηματικού λογισμού καταλήγει σε έναν ορθολογικό δογματισμό, σε μια φυσική επιστήμη στηριγμένη σε μεταφυσικές υποθέσεις, που δεν στηρίζονταν κάπου. Ήταν κατασκευάσματα του μυαλού, χωρίς πειραματική επιβεβαίωση. Ωστόσο, παρά τα λάθη του, ο Καρτεσιανισμός κατακύρωσε το μηχανιστικό κοσμοείδωλο, ενώ επίσης προέβαλλε το αξίωμα ότι στα φυσικά φαινόμενα η ύλη ταυτίζεται µε την έκταση και ότι δεν υπάρχει κενό στη φύση.