Περί αυτοκτονίας
- Γεώργιος Νάκας
- PLUS
Δεν ξέρω αν γνωρίζετε ή έχετε ακουστά τον γαλλόφωνο, Ρουμάνο φιλόσοφο Εμίλ Σιοράν. Εγώ, πάντως, όταν είδα το όνομά του να διεκδικεί την πατρότητα έργων – μελετών που τιτλοφορούνται «Συναντήσεις με την αυτοκτονία», «Ο πειρασμός του υπάρχειν» και «Συλλογισμοί της πικρίας» και προσπέλασα ορισμένες από τις ιδέες του, αναρωτήθηκα πόσο γρήγορα να τελείωσε το λάδι από το καντήλι του. Υπέθεσα, μιας και πρόκειται για ένα στοχαστή ο οποίος πρεσβεύει μιαν έσχατη απαισιοδοξία, ότι, εγκλωβισμένος στον λαβύρινθο των οδυνηρών σκέψεών του, θα λύγισε από κάποια βαριάς μορφής κατάθλιψη ή θα προέβη σε μια πιο ριζοσπαστική αυτοκριτική, την αυτοχειρία. Εν τούτοις, μετά περισσής έκπληξης, διαπίστωσα ότι το ηλικιακό κοντέρ του σταμάτησε στα 84. Φαίνεται ότι αυτός ο άκρατος πεσιμιστής, εντόπισε κάποιο ενδιαφέρον στη ζωή του, βρήκε ένα νόημα για να συνεχίσει, παρά τη βδελυγμία που έτρεφε για τον κόσμο. Η φράση του «η ζωή είναι υποφερτή ανάλογα με το βαθμό απάτης που της προσθέτουμε» ίσως φανερώνει το modus operandi που εφάρμοσε στο βίο του.
Η αλήθεια είναι ότι και στις μέρες μας προσπαθούμε είτε συνειδητά είτε ασυναίσθητα να εξωραΐζουμε τη ζωή μας με ποικίλους τρόπους (αρνούμενοι να υποταχθούμε στον αφοπλιστικό ρεαλισμό): υιοθετώντας τη στάση ενός αγέρωχου εγωπαθή ή ενός ξιπασμένου ναρκισσιστή, αναμειγνύοντας μπόλικη φαντασία με κομματάκια της απτής πραγματικότητας, παραδιδόμενοι στην αδρεναλίνη ενός σπορ, στη μαγεία της μουσικής, στη μέθη ενός ποτού, στον τονωτικό καπνό ενός τσιγάρου, στην ηδονή μιας σαρκικής επαφής, στην ύπνωση ενός δυνατού παραισθησιογόνου. Η εποχή μας, άλλωστε, παρέχει τις ελαφριές διεγέρσεις σε αφθονία. Προσωπικά, όταν αισθάνομαι να πλέω στα στάσιμα νερά μιας νωχελικότητας, ή ακόμα χειρότερα να συνθλίβομαι στα γρανάζια της ωμής καθημερινότητας, καταφεύγω στις εικόνες της παιδικής αθωότητας και ξεγνοιασιάς που έχει συγκρατήσει η μνήμη μου. Αποκομίζω ένα αίσθημα κάθαρσης κάθε φορά που επισκέπτομαι στιγμιότυπα της παιδικής μου ηλικίας, το οποίο με αποφορτίζει (έστω προσωρινά) από το βάρος του σύγχρονου, καταπιεστικού ρυθμού ζωής. Έχω την τύχη βέβαια, να ανήκω ίσως στην τελευταία γενιά που μεγάλωσε στις αλάνες και στα γήπεδα, που έγδαρε τα γόνατά της στις τσιμεντένιες αυλές και λάσπωσε τα παπούτσια της στα βρεγμένα χώματα. Τη γενιά, που επίσης επιστράτευσε όλη της τη δημιουργικότητα για να μετατρέψει τα έπιπλα του σπιτιού σε τέρματα ποδοσφαίρου και τα σεμεδάκια των νοικοκυρών σε φιλέ του πινγκ – πονγκ πάνω στις καθαρές τραπεζαρίες.
Ας μου συγχωρήσετε αυτόν τον προσωπικό τόνο, αλλά η άντληση των εμπειριών από τη δεξαμενή της παιδικής μου ηλικίας είναι ο μόνος τρόπος για να τις αντιπαραβάλω με το modus Vivendi των συγκαιρινών παιδιών. Οι σημερινοί νεανίες, ειδικότερα αυτοί που στοιβάζονται στα θεριεμένα αστικά κέντρα, αγνοώ κατά πόσο συνιστούν πραγματικά παιδιά. Οι περισσότεροι από αυτούς, βρίσκονται μαντρωμένοι στις τσιμεντοκυψέλες που αποτελούν τα νεόδμητα διαμερίσματα, στραμμένοι μπροστά από μια οθόνη, εξασκώντας τις δεξιότητές τους στα βιντεοπαιχνίδια και μαθαίνοντας την πλοήγηση και τον χειρισμό που απαιτείται στα αρτιγενή τεχνολογικά προϊόντα (π.χ. tablets). Η εξοικείωση με αυτά τα τεχνουργήματα είναι ένας όρος sine qua non για την επίτευξη του ψηφιακού εγγραμματισμού των παιδιών. Ας μην παραγνωρίζουμε και το γεγονός ότι όλη αυτή η διαδικασία εκμάθησης σηματοδοτεί την προετοιμασία για την είσοδο τους στον (α)φιλόξενο διαδικτυακό κόσμο όπου σιγά – σιγά θα πρέπει να ενταχθούν ενεργά, με έμφαση στη συμμετοχή τους στο φεστιβάλ εξυπνάδας, χαζομάρας και κακεντρέχειας (ήτοι facebook). Σε ό, τι άφορα τις εξόδους τους, αφενός είναι περιορισμένες καθότι έχουν μειωθεί δραματικά οι χώροι παιχνιδιού και το αναζωογονητικό πράσινο και αφετέρου περιλαμβάνουν την παρουσία ενός ενήλικα ο οποίος τα κρατά από το λουρί και επιβλέπει συνεχώς τις δραστηριότητές τους σε ένα άκρως ελεγχόμενο περιβάλλον. Ως προς το δεύτερο, ας ρίξουμε το ανάθεμα στην «πρόοδο» του ανώτερου πολιτισμού μας χάρη στον οποίο εκλαμβάνουμε κάθε άγνωστο συνάνθρωπό μας ως μια δυνητική απειλή, έναν εν δυνάμει ληστή, απαγωγέα, βιαστή, τρομοκράτη, τζιχαντιστή.
Έπειτα, σαν να μην έφτανε η υπάρχουσα περιρρέουσα ατμόσφαιρα έρχεται το κεφάλαιο «γονιός». Πολλοί δεν αντιλαμβάνονται ότι όπως ένας άνθρωπος αγοράζοντας ένα πιάνο, δεν καθίσταται πιανίστας, έτσι κι αποκτώντας ένα παιδί, δεν χρήζεται επαρκής γονιός. Πέρα από την εκγύμναση, μελέτη και προπαρασκευή που υπαινίσσομαι, οι γονείς περιπίπτουν στο σφάλμα να προβάλλουν στα τέκνα τους τα δικά τους απωθημένα και να τα γαλουχούν, ώστε να εκπληρώσουν τις δικές τους χιμαιρικές φιλοδοξίες. Αν, μάλιστα, τύχει να παρευρεθεί κανείς σε μια συγκέντρωση με αρκετούς γονείς και ακούσει τον τρόπο με τον οποίο αναφέρονται στα παιδιά τους και τις επιδόσεις τους, σχηματίζει την άποψη ότι μιλούν για ανταγωνιστικά σκεύη. Σκεύη, που επιπλέον, πρέπει να γεμίζονται συνεχώς από γνώσεις κάτι που αποτυπώνεται ξεκάθαρα στις εξωσχολικές δραστηριότητες των παιδιών, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν ταυτόχρονα αθλητισμό, μουσική, χορό, γλώσσες, θέατρο και κάθε λογής χόμπυ. Αναμφισβήτητα, εγείρεται ένα σοβαρό ερώτημα που σχετίζεται με το αν οι γονείς έχουν επίγνωση της περιόδου που διανύουμε, μιας περιόδου που ούτε ταυτίζεται με την Αναγέννηση, για να προτάσσει ως έμβλημά της τον homo universalis και ούτε προβάλλει ως πρότυπο τον homo sapiens ο οποίος κάποτε μεσουρανούσε αλλά πλέον έχει δύσει.
Έχω την εντύπωση ότι στις μέρες μας, ο νέος άνθρωπος πρέπει να πάρει κατευθύνσεις με σκοπό να μάθει πώς να μαθαίνει και με όπλο την αυτογνωσία να αξιοποιήσει τις κλίσεις και τα ταλέντα του προς μια δημιουργική πορεία. Το μόνο που χρειάζεται να εμφυσήσουμε στα παιδιά είναι η αυτοβουλία και η εσωτερική ελευθερία. Για να επικαλεστώ και την ρήση ενός σπουδαίου πανεπιστημιακού δασκάλου, του Χρίστου Τσολάκη, «το κεφάλι ενός παιδιού είναι σπίρτο και φωτιά, για να την ανάψουμε». Η επιμονή των γονιών να χρησιμοποιούν τα παιδιά τους ως πιόνια – μαριονέτες για την εκπλήρωση των επιδιώξεών τους σε υπερθετικό κιόλας βαθμό, πλάθει ενήλικες που δεν έχουν γευτεί το δροσερό καρπό της παιδικής ηλικίας ενώ οδηγεί σε νευρώσεις και πλείστες άλλες ανεπιθύμητες καταστάσεις, με αποκορύφωμα τις αυτοκτονίες. Και είναι πραγματικά κρίμα, όταν ζοφερά πνεύματα, όπως ο Σοριάν, που φλερτάρουν διαρκώς με την αυτοχειρία να της ξεφεύγουν, ενώ αναδυόμενοι, τρυφεροί βλαστοί, όπως τα παιδιά, να αποκόπτονται από τη μητέρα γη, για τα τερτίπια ορισμένων ανόητων γονιών…
