Ο Ελληνικός Εθνικός Ύμνος ως αντικείμενο της μουσικής διδασκαλίας

4.8333333333333 1 1 1 1 1 Βαθμολογία 4.83 (12 Ψήφοι)

Ο Ελληνικός Εθνικός Ύμνος ως αντικείμενο της μουσικής διδασκαλίας

Όπως όλοι γνωρίζουμε, κατά το τρέχον έτος (2021) η Ελλάδα γιορτάζει την 200ή επέτειο από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 ενάντια στην οθωμανική κυριαρχία, Επανάσταση η οποία οδήγησε μετέπειτα στην δημιουργία του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους. Κατά συνέπεια, ως Έλληνας μουσικός και ιστορικός, αισθάνομαι ότι είναι εκπαιδευτικό και εθνικό καθήκον μου να διατυπώσω μια ιδέα, κατά την οποία η μελωδία του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου (την οποία συνέθεσε ο μεγάλος Κερκυραίος μουσουργός Νικόλαος Μάντζαρος) θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αντικείμενο διδασκαλίας από δασκάλους μουσικής εξίσου στα ελληνικά συμβατικά (Δημοτικό, Γυμνάσιο) και μουσικά (Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο) σχολεία, καθώς επίσης και στα ιδιωτικά μουσικά εκπαιδευτικά ιδρύματα (δηλ. τα ωδεία) της χώρας.

Κατά την γνώμη μου, η μελωδία του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ καλό υλικό προς μελέτη, για μαθητές πολλών και διαφορετικών τάξεων και εκπαιδευτικών βαθμίδων. Σύμφωνα με την ιδέα που διατυπώνεται στο παρόν άρθρο, η μελωδία του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου μπορεί πολύ εύκολα να μεταφερθεί σε όλες τις υπάρχουσες μείζονες κλίμακες (Ντο μείζων, Ντο#/Ρεb μείζων, Ρε μείζων, Μιb μείζων, Μι μείζων, Φα μείζων, Φα#/Σολb μείζων, Σολ μείζων, Λαb μείζων, Λα μείζων, Σιb μείζων, Σι μείζων/Ντοb μείζων) και να τραγουδηθεί, με τους αντίστοιχους γνωστούς στίχους του σπουδαίου Ζακυνθινού ποιητή Διονυσίου Σολωμού, εξίσου καλά σε όλες τις μείζονες κλίμακες από τους μαθητές. Σε αυτή την περίπτωση, ο δάσκαλος μουσικής θα πρέπει να συνοδεύσει τους μαθητές του με ένα πιάνο, εάν υπάρχει διαθέσιμο στον χώρο διδασκαλίας, προκειμένου να διατηρήσει τον έλεγχο της εκάστοτε τονικότητας πάνω στην οποία θα κληθούν να τραγουδήσουν οι μαθητές τα λόγια του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου.

Προκειμένου οι μαθητές να μπορέσουν να εισαχθούν ευκολότερα στο τονικό περιβάλλον της εκάστοτε κλίμακας πάνω στην οποία θα κληθούν να ερμηνεύσουν, συστήνεται, πριν το ξεκίνημα της εκτέλεσης της μελωδίας και του τραγουδιού του Εθνικού Ύμνου από τους μαθητές, ο δάσκαλος μουσικής να παίξει μερικές φορές στο πιάνο την τονική (Ιη βαθμίδα), την μέση (ΙΙΙη βαθμίδα), και την δεσπόζουσα (Vη βαθμίδα), οι οποίες είναι οι πιο χαρακτηριστικές νότες που δείχνουν την «ταυτότητα» της κάθε τονικότητας. Εάν, λόγου χάρη, οι μαθητές κληθούν να τραγουδήσουν τον Εθνικό Ύμνο στην Σολ μείζονα κλίμακα, τότε ο δάσκαλος μουσικής θα πρέπει, με ένα πιάνο, να τους παίξει πρώτα 2-3 φορές τις νότες Σολ (τονική), Σι (μέση) και Ρε (δεσπόζουσα), έτσι ώστε να εντάξει τους μαθητές στην ηχητική ατμόσφαιρα της Σολ μείζονος κλίμακας.

Όσον αφορά, τώρα, στην μουσική εκπαίδευση στα ελληνικά μουσικά σχολεία και τα ωδεία, η μελωδία του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου μπορεί πολύ εύκολα να χρησιμοποιηθεί από τον δάσκαλο ενός μουσικού οργάνου ως αντικείμενο διδασκαλίας. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές των σχολείων αυτών, οι οποίοι συνήθως έχουν γνώσεις πάνω σε κάποιο μουσικό όργανο, μπορούν να μελετήσουν και να εκτελέσουν την μελωδία του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου σε όλες τις μείζονες κλίμακες. Σε αυτήν την περίπτωση, δάσκαλοι και μαθητές μπορούν να επιδοθούν σε ένα όμορφο «ταξίδι» στον κόσμο των μειζόνων κλιμάκων, κάποιες από τις οποίες πρόκειται να είναι αρκετά απαιτητικές κατά την εκτέλεσή τους από ένα μουσικό όργανο. Έτσι, στην συγκεκριμένη περίπτωση, ο δάσκαλος ενός μουσικού οργάνου είναι επιφορτισμένος με τον εφοδιασμό των μαθητών του με την απαραίτητη τεχνική κατάρτιση πάνω στο εκάστοτε μουσικό όργανο.

Επιπλέον, η ιδιόμορφη ποικιλία των χρωματισμών στην ένταση (f = δυνατά, mf = μέτρια δυνατά, pp = πολύ σιγά, ff = πολύ δυνατά κλπ.) την οποία διαθέτει η μελωδία του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου, μπορεί να αποτελέσει μία ακόμη ενδιαφέρουσα «πρόκληση», εξίσου για τους μαθητές που πρόκειται απλά να την τραγουδήσουν (σε Δημοτικό, Γυμνάσιο, και στις χορωδίες των μουσικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων) και για τους μαθητές που πρόκειται να εκτελέσουν την εν λόγω μελωδία με κάποιο μουσικό όργανο (κυρίως στα μουσικά σχολεία και τα ωδεία, αλλά και μερικές φορές και σε εκδηλώσεις των συμβατικών δημοσίων σχολείων). Στην περίπτωση των χρωματισμών της έντασης, ο στόχος που πρέπει να θέσει ο δάσκαλος μουσικής είναι η ακριβής εκτέλεση, από πλευράς των μαθητών, των εναλλασσόμενων εντάσεων της μελετώμενης μελωδίας. Διότι, όπως όλοι οι Έλληνες γνωρίζουμε, η μελωδία του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου διαθέτει κάποιες πολύ χαρακτηριστικές εναλλαγές εντάσεων.

Πιο συγκεκριμένα, τους στίχους «Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή» τους τραγουδάμε δυνατά, έπειτα τους στίχους «Σε γνωρίζω από την όψη που με βιά μετράει τη Γη» τους τραγουδάμε μέτρια δυνατά, έπειτα το σημείο «Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά» το τραγουδάμε πολύ σιγά, έπειτα στο σημείο «Και σαν πρώτα ανδρειωμένοι χαίρω χαίρε Ελευθεριά», που το τραγουδάμε τρεις φορές, την πρώτη φορά κάνουμε ένα crescendo, δηλαδή ένα σταδιακό άνοιγμα της έντασης από σιγά σε δυνατά, την δεύτερη φορά το τραγουδάμε πολύ σιγά, και την τελευταία φορά το τραγουδάμε πολύ δυνατά. Αυτή η συγκεκριμένη αλληλουχία των εναλλαγών των εντάσεων είναι που διαμορφώνει το τελικό, ιδιαίτερο ύφος της μελωδίας του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου. Γι’ αυτό, ο δάσκαλος μουσικής, κατά την διδασκαλία της εν λόγω μελωδίας, θα πρέπει να κατορθώσει να πείσει τους μαθητές του να εκτελέσουν πιστά, είτε με φωνή είτε με μουσικό όργανο, την αλληλουχία των χρωματισμών της έντασης που υπαγορεύονται από το εν λόγω μουσικό έργο. Μάλιστα, το ιδεατό αποτέλεσμα για τον δάσκαλο μουσικής είναι οι μαθητές του να μπορούν να τραγουδούν ή να παίζουν την εν λόγω μελωδία του Εθνικού Ύμνου ακριβώς με το ύφος που απαιτείται, ανεξαρτήτως της «εύκολης» ή «δύσκολης» τονικότητας στην οποία θα κληθούν να εκτελέσουν. Δηλαδή, μπορούμε να πούμε ότι η ακριβής ερμηνεία του ύφους της μελωδίας του Εθνικού Ύμνου καθίσταται ως αυτοσκοπός.

Έτσι λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι μια τέτοια ιδέα περί της χρήσης της μελωδίας του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου στην μουσική εκπαιδευτική δραστηριότητα των ελληνικών σχολείων και ωδείων μπορεί να αποβεί αρκετά ευεργετική, διότι, αφενός, πρόκειται να φέρει τους μαθητές αντιμέτωπους με όλες τις μείζονες κλίμακες και, αφετέρου, τους καλεί να εκτελέσουν την εν λόγω μελωδία με τον μοναδικό εκφραστικό και πατριωτικό τρόπο, τον οποίο υποδεικνύουν ιδιαιτέρως οι ποικίλοι χρωματισμοί που αναγράφονται στην παρτιτούρα της εν λόγω μελωδίας. Η «γέννηση» της παρούσας ιδέας συντελέστηκε στο μυαλό μου έπειτα από μια επικοινωνία μου, κατά το έτος 2020, με τον διακεκριμένο Αυστριακό στρατιωτικό ιστορικό κ. Manfried Hermann Rauchensteiner (γ. 1942), κατά την οποία συζητήσαμε για την υποβλητική και συγκινησιακή δύναμη που έχει σήμερα η μελωδία του παλαιού Αυστριακού Αυτοκρατορικού Ύμνου (Emperor’s Hymn) του Franz Joseph Haydn (1732-1809) σε Αυστριακούς, Γερμανούς, ακόμη και σε κάποιους γηραιούς φιλοβασιλικούς Ούγγρους που νοσταλγούν την εποχή των Αψβούργων αυτοκρατόρων. Αυτή η μελωδία του Αυστριακού Αυτοκρατορικού Ύμνου έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης σε άφθονα βιβλία που έχουν γραφτεί για διάφορα μουσικά όργανα. Ενδεικτικά αναφέρω τις μεθόδους για τρομπέτα Arban’s Complete Conservatory Method for Trumpet. The Authentic Edition σε επιμέλεια των Edwin Franco Goldman και Walter M. Smith (άσκηση 127, σελ. 230, και άσκηση 49, σελ. 267), και Standard of Excellence. Comprehensive Band Method. Trumpet/Cornet in Bb, Book 1 του Bruce Pearson (σ.σ. 36-37).

Κατά συνέπεια, συνειδητοποίησα ότι και η μελωδία του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου, η οποία αναμφίβολα διαθέτει, επίσης, έντονη υποβλητική και συγκινησιακή δύναμη σε εμάς τους Έλληνες, αξίζει μια ευκαιρία για να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης για τους μαθητές των σχολείων και των ωδείων, αυτή τη φορά όχι σε μία τονικότητα, όπως γενικώς συνηθίζεται στις φιλαρμονικές της χώρας, αλλά σε όλες τις υπάρχουσες μείζονες τονικότητες, πάντα με την εξονυχιστική μελέτη του ιδιαίτερου ύφους που χαρακτηρίζει την μελωδία του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να εκφράσω την βαθειά μου ευγνωμοσύνη στον Αυστριακό ιστορικό κ. Manfried Rauchensteiner, ο οποίος κατάφερε να μου εξηγήσει με έναν πολύ εντυπωσιακό τρόπο το υποβλητικό και συγκινησιακό φορτίο, το οποίο εμπεριέχουν οι μελωδίες όλων των εθνικών ύμνων του κόσμου.

Το παρόν άρθρο είναι αφιερωμένο στην αγαπημένη μου δασκάλα μουσικής όταν ήμουν μαθητής στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Μαρκοπούλου, κ. Ευδοκία Ράπτη.

* Ο Παρασκευάς-Μάριος Ι. Τουρτούνης είναι Ιστορικός - Μουσικός από το Μαρκόπουλο Μεσογαίας Αττικής

Σχόλια (0)

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια εδώ

Αφήστε τα σχόλιά σας

  1. Δημοσίευση σχολίου ως επισκέπτης.
Συνημμένα (0 / 3)
Μοιραστείτε την τοποθεσία σας
Πληκτρολογήστε το κείμενο που παρουσιάζεται στην παρακάτω εικόνα. Δεν είναι σαφές;

Please publish modules in offcanvas position.