Το φαινόμενο του φωτοστέφανου
Ζούμε στην εποχή της κατάρρευσης των ειδώλων. Το επιβεβαιώνουν τα γεγονότα των τελευταίων μηνών. Άνθρωποι-είδωλα, άνθρωποι φτιαγμένοι όμως κι από πηλό. Που τους αρέσει ωστόσο να περιβάλλονται τη λατρεία του πλήθους. Παρά τις αδυναμίες και τα πάθη τους. Αθώοι ή ένοχοι; «Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω!»
Γιατί χρειάζεται πού και πού να κυλάει κάποιος λίθος αποσπασμένος απ’ το βουνό, σαν το λίθο που ονειρεύτηκε ο Ναβουχοδονόσορας, προκειμένου να γκρεμιστούν τ' αγάλματα της ασυδοσίας και μαζί μ' αυτά και οι «χρυσές κεφαλές» τους.
Πότε όμως είναι ένοχος κανείς; Ένοχος και γι’ αυτό ανάξιος να φορά το φωτοστέφανο της τελειότητας;
Όταν προσβάλλει τον τρίτο λεκτικά ή με χειρονομίες· Όταν του αφαιρεί κάτι με τη βία, τον ατιμάζει, του στερεί κάθε βοήθεια, ενώ μπορεί και πρέπει να του τη δώσει· Όταν τον ληστεύει, βιάζει, εξαπατά, ή αδικεί.
Τα είδωλά μας, τα έκαναν όλα αυτά. Δεν είναι άγιοι και δεν εκπλαγήκαμε. Μα νιώσαμε προδομένοι στην ανάγκη μας να πιστέψουμε πως κάποιοι, ή έστω κάποιος απ' αυτούς που έχουμε σαν πρότυπα, αξίζει το θαυμασμό και την εκτίμησή μας. Προδοθήκαμε γιατί δε θέλουμε να τους βλέπουμε να έχουν ανθρώπινα ελαττώματα χειρότερα απ' τα δικά μας. Τους θέλουμε αξιοπρεπείς και άψογους, καλύτερους από μας. Σαν ήρωες.
Με παραμύθια μεγαλώσαμε άλλωστε· Παραμύθια, όπου το Καλό πάντα νικούσε το Κακό και θριάμβευε. Κι αυτοί, οι ήρωές μας, αντιπροσωπεύουν ασυνείδητα το Καλό, επειδή μάθαμε να θεωρούμε άξιο ό,τι ξεχωρίζει απ' το μέσο όρο, άρα για να 'ναι άξιο, είναι και Καλό. Μάθαμε να τους σεβόμαστε και να αποζητάμε την παρέα τους, επειδή τους εκτιμούμε. Μάθαμε να θέλουμε να τους μοιάσουμε, να τους μιμούμαστε και να τους αφήνουμε να διαμορφώνουν αυτοί τις τάσεις της ζωής μας, σαν influencers.
Πρότυπα προβάλλονται παντού: Στην τέχνη, στη μόδα, στη ζωή. Στο σπίτι, ο μπαμπάς κι η μαμά. Στο σχολείο, ο δάσκαλος κι ο καθηγητής. Στη δουλειά, ο διακεκριμένος επιχειρηματίας, ο έμπορος, ο βιομήχανος κι ο σταρ. Στα χόμπυ, ο αθλητής κι ο προπονητής. Τι θαυμάζουμε σ' όλους αυτούς; Το ταλέντο και το χάρισμα που λείπει από μας. Τους αγιοποιούμε, παραγνωρίζοντας ότι κι αυτοί κάνουν λάθη κι έχουν πάθη. Το λάθος δικό μας. Γιατί όσο εύκολα δημιουργούνται τα στερεότυπα, εξίσου εύκολα καταρρέουν. Κι αυτό το διαπιστώνουμε πρώτ' απ' όλα στις φίλους, συμμαθητές και συνεργάτες μας, με τους οποίους συχνά ερχόμαστε στα μαχαίρια.
Ό,τι λάμπει όμως, δεν είναι χρυσός.
Στερεότυπα οι φούσκες του χρηματιστηρίου στις οποίες επένδυσαν προ του 2000 πολλοί, επειδή κάποιοι καλά πληροφορημένοι τους έπεισαν πως οι εταιρείες πάνε καλά. Στην εφημερίδα “Lifo” (14/09/2019) διαβάζουμε: «Στην Ελλάδα του '90 όχι οι θυρωροί, αλλά άπαντες είχαν γίνει “ειδικοί” στις μετοχές: αγρότες, ταξιτζήδες, στρατιωτικοί, συνταξιούχοι, ιδιωτικοί υπάλληλοι κ.ά. συνέθεταν το μεγαλύτερο λούμπεν επενδυτικό κοινό που είδε ποτέ η χώρα. Όλοι είχαν πληροφορίες για “χαρτιά” που θα τρέξουν, για συγχωνεύσεις και εξαγορές, για “σπλιτ” μετοχών και αυξήσεις κεφαλαίου».
Στην πραγματικότητα συνέβαινε ένα φαινόμενο μαζικής απληστίας· Η τεράστια ζήτηση έκανε όλες τις μετοχές να ανεβαίνουν με αδιανόητες αποδόσεις: η μετοχή της εταιρείας “Αθηναϊκές Συμμετοχές” τον Ιανουάριο του 1997 ήταν στις 61 δραχμές (0,17 ευρώ). Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1999 βρέθηκε στις 18.993 δραχμές (55,73 ευρώ), σημειώνοντας απόδοση ρεκόρ 30.866%!». Αποτέλεσμα: Οικονομική καταστροφή.
Στερεότυπο κι ο μύθος που -χάρη σε ορκωτούς λογιστές- έχτισε η Folli Follie εξαπατώντας τους επενδυτές της: Η εταιρία ανέβαζε τον αριθμό των καταστημάτων της σε 630, ενώ ήταν 289· Τα ετήσια κέρδη της σε εκατομμύρια, ενώ οι πωλήσεις της κατέρρεαν και ακόμα έστελνε εμβάσματα σε πλαστούς αποδέκτες! To μύθο της Folli Follie, όπως και της εταιρίας εφαρμογών κινητής τηλεφωνίας Globo αποδόμησε τελικά η εταιρία διαχείρισης διαθεσίμων QCM, που έκανε ενδελεχή έλεγχο στα οικονομικά των δύο αυτών εταιριών, προκειμένου να επιτρέψει στους μετόχους της να επενδύσουν σ' αυτές.
Στερεότυπα είχε η Άννα Μπόλεϋν όταν έκλεβε το βασιλιά Ερρίκο τον όγδοο από την αδελφή της, με την οποία αυτός είχε αποκτήσει και παιδί. Ο Ερρίκος την απαγχόνισε τελικά. Διάψευση προσδοκιών. Προσδοκίες είχαν οι Γάλλοι όταν έκαναν την επανάσταση του διαφωτισμού. Ο Ναπολέων Βοναπάρτης άδραξε την ευκαιρία του κλίματος πολιτικής αστάθειας μετά την επανάσταση και στέφθηκε αυτοκράτορας, μοιράζοντας τίτλους στους συγγενείς του. Η επανάσταση άλλαξε μόνο τα πρόσωπα, όχι το τελικό καθεστώς. Ο Λένιν κήρυξε κι επέβαλε τις αναμορφωτικές του ιδέες στην κομμουνιστική ΕΣΣΔ με την υποστήριξη των Γερμανών. Ο κόσμος τον δέχτηκε σαν ήρωα. Ήδη γκρέμισαν το άγαλμά του και μαζί μ' αυτό και την ιδεολογία του κομμουνισμού. Οι πολιτικές τάσεις ακολουθούν το πνεύμα, τον παλμό της ανανέωσης κι απ' το παλιό γεννιέται το καινούργιο. Γκρέμισμα αλλά και ξαναχτίσιμο των ειδώλων και των ιδεολογιών. Κάποιοι, δημιουργία το λένε κι αυτό. Ματαιοπονία, θα ήταν πιο ταιριαστό.
Σωτηρία βλέπουμε σε μια νέα κυβέρνηση, στο ένα κόμμα ή στο άλλο, στα μνημόνια του ΔΝΤ, σε μια νέα θρησκεία, σ’ ένα πόλεμο και μια συνθήκη ειρήνης, παραγνωρίζοντας τα κατά συνθήκην ψεύδη. Ποια είν’ αυτά; Όσα λέμε στον εαυτό μας κι όσα αφήνουμε τους άλλους να μας λένε, για να πεισθούμε απ' αυτούς πως όλα θ' αλλάξουν και πως ελπίδα υπάρχει.
Αυτή πια, θα πεθάνει τελευταία. Τί φταίει λοιπόν; Γιατί δεν αλλάζει ο κόσμος, γιατί δεν αλλάζει η κοινωνία σ’ ένα ιδανικό μοντέλο; Και πού υπάρχει αυτό το μαγικό μοντέλο αλλαγής, πέρα από τη φαντασία μας; Μην είναι φάτα μοργκάνα η τελειότητα κι η ευτυχία του «φωτοστέφανου της ζωής»;
«Κανείς δε θα σου δώσει όσα σου λείπουν», ψιθυρίζει μια φωνούλα. Κι έχει δίκιο. Είμαστε και θα παραμείνουμε ατελή όντα. Κάτι πάντα θα μας λείπει κι ίσως δε χρειάζεται να είμαστε τέλειοι. Γιατί όμως πασχίζουμε να γίνουμε τέλειοι;
Ζώντας σε ανταγωνιστικό περιβάλλον, καθένας πασχίζει να καλύψει τα ελαττώματά του προβάλλοντας μόνο τα προτερήματα· καθένας, δημιουργός της δικής του λαμπερής βιτρίνας, πλασάρει τις δυνατότητές του με ακριβά αυτοκίνητα, πολυτελή σπίτια, θέσεις εξουσίας, πολυτελή γραφεία, κοινωνικές εξόδους και τίτλους σπουδών. Σαν επακόλουθο αυτών τα περισσεύματα ανθρωπιάς και τιμιότητας σπανίζουν, αφού καθένας πασχίζει να μεγιστοποιήσει το δικό του όφελος παραγκωνίζοντας τους άλλους από νοσηρή συχνά εγωπάθεια, έστω κι αν οι άλλοι αξίζουν περισσότερο απ' τον ίδιο. Έτσι συχνά τα φωτοστέφανα κάποιων αποτελούν αχλή μύθου.
Βέβαια η βιτρίνα μ' όλα της τα στολίδια και το λούσο πάντα θα συναρπάζει, όπως κι η ομορφιά, η χάρη, η εξυπνάδα και το ταλέντο. Δεν είναι κακό λοιπόν να δημιουργεί κανείς το δικό του φωτοστέφανο, αν έχει κάποια απ' τα προτερήματα αυτά, αρκεί να διατηρεί την άλω του αλώβητη απ' την «παρασκιά» των άλλων.
