Στη μικρή κοινωνία του σχολείου
- Κώστας Ρώτας ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Για τις σχέσεις στο σχολείο μαθητών και καθηγητών, θετικά και αρνητικά, και ένα συμπέρασμα.
Ο ρόλος του σχολείου είναι διπλός. Είναι το μάθημα που γίνεται στην τάξη και είναι και «κοινωνικοποίηση» για τα παιδιά. Αντίστοιχα διπλός είναι και ο ρόλος του καθηγητή, να κάνει το μάθημα και να είναι και «παιδαγωγός».
Μαθητές και καθηγητές περνάνε μέρος του χρόνου τους μαζί. Συνυπάρχουν. Ο μαθητής μέσα σε αυτήν την συνύπαρξη μαθαίνει να λειτουργεί ως μέλος ενός συνόλου. Μαθαίνει συμπεριφορές και κανόνες στον ελεγχόμενο χώρο του σχολείου. Αργότερα, μέσα στο μυαλό του, θα αντικαταστήσει το σχολείο με το σύνολο της κοινωνίας. Η συνύπαρξη που υπάρχει στο σχολείο τον προετοιμάζει για την ζωή στην κοινωνία. Αυτό είναι η «κοινωνικοποίηση».
Το πόσο πετυχημένη είναι η συνύπαρξη των ανθρώπων σε ένα σύνολο, είτε αυτό είναι σχολείο είτε κάτι άλλο, καθορίζεται το πόσο καλά (άνετα) αισθάνονται τα μέλη του συνόλου σε αυτό. Πόσο αρμονικές είναι οι σχέσεις τους, πώς λύνουν τις διαφορές τους, πως λειτουργούν για έναν κοινό στόχο. Θα λέγαμε για το σχολείο, εκτός από το να γίνεται μάθημα, θα θέλαμε να είναι «αρμονικές» οι σχέσεις των μελών που το απαρτίζουν. Οι σχέσεις μεταξύ των μαθητών, οι σχέσεις μαθητών - καθηγητών και οι σχέσεις των καθηγητών μεταξύ τους.
Προϋπόθεση για να πετύχει το μάθημα σε μία τάξη είναι να είναι πετυχημένη και η συνύπαρξη των μαθητών - καθηγητών στο σχολείο.
Αν το σχολείο πετύχει στο θέμα της κοινωνικοποίησης, αυτό έχει αντίκτυπο στην ψυχολογία των μαθητών, είναι ευχαριστημένοι, το σχολείο τους αρέσει, και αυτό βγαίνει και στο μάθημα. Σε αντίθετη περίπτωση αν το σχολείο αποτύχει στην κοινωνικοποίηση, οι μαθητές συμπεριφέρονται ανάλογα και τα μαθήματα στις τάξεις ουσιαστικά δεν γίνονται. Η ευθύνη για την επιτυχία της «κοινωνικοποίησης» των μαθητών στο σχολείο ανήκει συλλογικά στους καθηγητές. Αντίθετα με το μάθημα που γίνεται στην τάξη, όπου ο κάθε καθηγητής είναι μόνος του και λειτουργεί ως άτομο, η κοινωνικοποίηση των μαθητών είναι συλλογική δουλειά όλων των καθηγητών του σχολείου και απαιτεί από αυτούς να λειτουργήσουν ως σύνολο.
Οι καθηγητές στη μεγάλη πλειοψηφία τους είναι επαρκείς στο αντικείμενό τους και καταβάλουν προσπάθειες να κάνουν το μάθημά τους στην τάξη. Αν σε ένα σχολείο δεν γίνεται μάθημα και οι συμπεριφορές των μαθητών είναι προβληματικές (αυτά τα δύο πάνε μαζί), αυτό δεν οφείλεται στην ανικανότητα των καθηγητών στην τάξη. Έχει να κάνει με την αποτυχία των καθηγητών να λειτουργήσουν ως σύνολο και να ενδιαφερθούν για τα του σχολείου. Μπορεί ο καθένας στην τάξη να είναι καλός αλλά δεν αρκεί αυτό, υπάρχουν και «τα κοινά» του σχολείου. Σε ένα σχολείο οι καθηγητές που ασχολούνται με «τα κοινά» μπορεί να είναι λίγοι, ή μπορεί απλά να αποτύχουν.
Όλα αυτά είναι στη θεωρία. Πώς εφαρμόζονται στην πράξη;
Ο καθηγητής διορίζεται συνήθως σε μικρά μέρη στην ελληνική επαρχία, μπορεί να αλλάξει περιβάλλον και να κάνει μία ήρεμη ζωή σε όμορφα μέρη. Το ωράριο δίνει ελεύθερο χρόνο για ξεκούραση, για σχέσεις και για ενασχόληση με πολλά. Η επαφή με τα παιδιά είναι κάτι που δίνει ζωντάνια. Το κλίμα στο σχολείο ειδικά στην επαρχία είναι συνήθως καλό, οι καθηγητές είναι πιο νέοι, ασχολούνται. Και αυτό είναι καλό και για τους μαθητές και για τους καθηγητές. Την επιτυχία του σχολείου την «εισπράττει» ο καθηγητής.
Δεν είναι πάντα έτσι όμως. Για μία σειρά από λόγους το κλίμα στο σχολείο μπορεί να χαλάσει. Να δημιουργούνται εντάσεις που χαλούν την ψυχολογία και τις σχέσεις. Το κλίμα βέβαια δεν επηρεάζει μόνο τους καθηγητές αλλά κυρίως τους μαθητές και πιο πολύ τους «αδύναμους» μαθητές.
Οι καθηγητές δεν είναι όλοι ίδιοι, και πέρα από τις ανεπάρκειες που έχουν σαν άτομα, δεν αντιλαμβάνονται όλοι με τον ίδιο τρόπο τον ρόλο του καθενός στο σχολείο. Αποτυγχάνουν να διαχειριστούν πράγματα, τα ρίχνουν αλλού: Φταίνε οι γονείς, το κοινωνικό περιβάλλον, το «σύστημα», η οικονομική κρίση, η νέα γενιά, η τηλεόραση, τα κινητά, το ίντερνετ, τα κακομαθημένα.
Όπως ο καθηγητής «εισπράττει» το καλό κλίμα στο σχολείο, «εισπράττει» και το αρνητικό, με συνέπειες στην ποιότητα της δουλειάς του και της ζωή του γενικότερα (άγχος, νεύρα, κλάματα). Αντί να κλαίγεται ότι του φταίνε οι άλλοι ας πάρει την ευθύνη να βγει από το καβούκι του και ας το φτιάξει αυτός το σχολείο, ας προσπαθήσει τουλάχιστον. Δεν είναι εύκολο αλλά θα βρει τον τρόπο. Το σχολείο δεν είναι μόνο μάθημα στην τάξη, είναι μία μικρή κοινωνία που έχει προβλήματα που μοιάζουν με αυτά της μεγάλης κοινωνίας που είναι έξω από αυτό, και αυτά δεν φτιάχνουν από μόνα τους.
