Η ανυπακοή των πολιτών χτυπά τον πυρήνα της κυρίαρχης ηθικής
- tempo team
- ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΜΑΣ
Ο αγώνας των εργαζομένων στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ), το κίνημα ανυπακοής των πολιτών στα διόδια και τις αυξήσεις των εισιτηρίων και η αντίσταση των κατοίκων της Κερατέας, έχουν σήμερα πρωταγωνιστικό ρόλο στην αντίσταση κατά της κυβέρνησης και της τρόικας.
Κινήματα φαινομενικά ετερόκλητα, αφού σύμφωνα με τις κλασικές θεωρητικές σχηματοποιήσεις, το πρώτο βρίσκεται στον πυρήνα της «βασικής» αντίθεσης, ενώ τα άλλα τοποθετούνται μάλλον στην περιφέρεια των μεγάλων αντιθέσεων, συγκλίνουν πολιτικά και βαδίζουν μαζί, όπως στη μεγάλη πορεία της 23ης Φεβρουαρίου. Ειδικότερα, η ανυπακοή στις αυξήσεις των εισιτηρίων και ο αγώνας των εργαζομένων στα ΜΜΜ, θα αποτελέσουν ένα ενιαίο κίνημα αντίστασης στην επιχειρούμενη ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται τόσο στις σχέσεις μεταξύ των δύο κινημάτων, όσο και σε κοινές μορφές δράσης.
Θορυβημένοι οι κυβερνητικοί εισπράκτορες επιτίθενται στην ογκούμενη λαϊκή δυσαρέσκεια. Ο πολιτικός αυταρχισμός εκφράζεται με τις συνήθεις μορφές: Κατασταλτικά μέτρα για το σωφρονισμό όσων συμμετέχουν σε πράξεις ανυπακοής και απροσχημάτιστες απειλές και κομματικές παρεμβάσεις στο συνδικαλιστικό χώρο των ΜΜΜ. Επιπλέον, επιχειρείται η απαξίωση του κινήματος ανυπακοής. Η κυβέρνηση και ο εσμός των «ενσωματωμένων» επικαλούνται το νόμο, αναφέρονται σε παράνομες πράξεις και επιδιώκουν την ηθική απαξίωση όσων συμμετέχουν με ανοίκειους χαρακτηρισμούς.
Ας παραμείνουμε λίγο στην προσπάθεια ηθικής απαξίωσης των ανυπάκουων. Η επίκληση των ηθικών αξιών από τους κυβερνώντες στοχεύει οε συγκεκριμένα πολιτικά αποτελέσματα: την αποδοχή και τη συντήρηση της υφιστάμενης κατάστασης. Η εμπέδωση ενός συστήματος κοινά αποδεκτών αξιών είναι ουσιώδης παράμετρος του πολιτικού συστήματος, αφού προσβλέπει στην υιοθέτηση των αναγκαίων κανονιστικών ρυθμίσεων και ορίζει κριτήρια αξιολόγησης της συμπεριφοράς των πολιτών.
Γι' αυτό και οι εκάστοτε ηγεμονικές ελίτ τις επικαλούνται -άλλοτε για να προσδώσουν κύρος στις ενέργειες τους και άλλοτε για να απαξιώσουν «παρεκκλίνουσες» συμπεριφορές. Ο Μαξ Βέμπερ στην κλασική μελέτη για την ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Γερμανία, διακρίνει έντονες συσχετίσεις μεταξύ της προτεσταντικής ηθικής και του πνεύματος πειθαρχίας που απαιτούσε η ανάπτυξη του καπιταλισμού. Γενικά, η χριστιανο-ιουδαϊκή παράδοση διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην πειθάρχηση των πολιτών στον Άλλο, που στις κοινωνίες μας εκφράζεται με την πρωτοκαθεδρία της έννομης τάξης (Α. Μπαντιού/«Η ηθική»). Οι προηγούμενες επιδράσεις αποτυπώνονται στη συγκρότηση του ψυχολογικού υποκειμένου και είναι έκδηλες στα πιστεύω και τις στάσεις που διαμορφώνουν οι πολίτες.
Οι πρόσφατες πράξεις ανυπακοής στοχεύουν ακριβώς στον πυρήνα της κυρίαρχης ηθικής και διαβρώνουν τα κυρίαρχα πρότυπα. Το κοινωνικό «συμβόλαιο», αποτέλεσμα του κοινωνικού κράτους των αρχών του εικοστού αιώνα, έχει διαρραγεί. Ζούμε την εξέλιξη ενός μαφιόζικου καπιταλισμού που για να προωθήσει τα συμφέροντα του δεν διστάζει να εξαπολύει πολέμους, να καταστρέφει ολόκληρα κράτη και να οδηγεί κοινωνικές ομάδες στην οικονομική εξαθλίωση, ακόμη και στις μητροπόλεις του καπιταλισμού.
Η βίαιη εισβολή του «καπιταλισμού της καταστροφής» στη χώρα μας στερείται κάθε νομιμοποιητικής βάσης. Ακολουθεί μια ανεξέλεγκτη πορεία ξεπουλήματος της παραγωγικής δομής και του πλούτου της χώρας, που εκτείνεται ακόμη και σε συμβολικές συλλογικές μορφές που εντάσσονται στο χώρο του πολιτιστικού. Οι ιδιώτες αφού αλώσουν τα εμπορεύσιμα τμήματα (φιλέτα) του δημόσιου τομέα, αφήνουν ό,τι απομείνει να λειτουργεί ως κατάλοιπο μιας υποβαθμισμένης ποιότητας. Από την άλλη, οι οικονομικές και πολιτικές ελίτ προκρίνουν ατομικές λύσεις στα συλλογικά προβλήματα. Οι ίδιοι φροντίζουν για τους εαυτούς τους με ειδικά προγράμματα ασφάλισης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, στέλνουν τα παιδιά τους σε επιλεγμένα ιδιωτικά σχολεία, δημιουργούν αποστειρωμένες υγειονομικές ζώνες όπου κινούνται και ζουν, απομακρυσμένοι από τους κοινούς ανθρώπους και τις ανάγκες τους. Συνεπώς, δεν καταλαβαίνουν γιατί πρέπει να πληρώνουν δημόσιες υπηρεσίες που δεν χρησιμοποιούν.
Ο αχαλίνωτος καπιταλισμός των ημερών μας προσπαθεί να επιβάλει μια «κουλτούρα επιβιωτισμού» (Κρίστοφερ Λας/«0 ελάχιστος εαυτός»). Την υιοθέτηση, δηλαδή, καθημερινών πρακτικών που μοιάζουν με τις στρατηγικές επιβίωσης που απαντώνται σε ακραίες συνθήκες. Σ' αυτές τις περιπτώσεις ο άνθρωπος χάνει την ικανότητα να δεσμεύει το χρόνο, να έχει αναφορές στο παρελθόν και να σχεδιάζει το μέλλον και η συμπεριφορά του αποδεσμεύεται συναισθηματικά από τους άλλους.
Σήμερα, λοιπόν, που ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού, αποτινάσσουν τις ηθικές αξίες ενός συστήματος που προβάλλει γυμνό, χωρίς το αναγκαίο μασκάρεμα που το έκανε ελκυστικό, πράξεις ανυπακοής, σαν αυτές που περιγράφονται εδώ, αποτελούν απελευθερωτικές ενέργειες. Το κυριολεκτικό γκρέμισμα της μπάρας στις εθνικές οδούς, συνοδευόμενο από σημαντικές νοητικές διεργασίες, αποδεσμεύει πρωτόγνωρες συγκινήσεις, όπως πολύ εύστοχα σημείωσε η εκπρόσωπος της Επιτροπής Ενάντια στα Διόδια, σε πρόσφατη εκδήλωση για τα θέματα ανυπακοής στην Καλλιθέα. Πράγματι, η καθημερινή έκφραση ανυπακοής σε μια καταστροφική και αδιέξοδη πορεία που υποθηκεύει το μέλλον του λαού μας σε τραπεζίτες και δανειστές που ξεδιάντροπα τα θέλουν όλα, είναι απελευθερωτική και προβάλλει ψήγματα ενός άλλου συστήματος αξιών. Στοχεύει στην ανάκτηση από το λαό της αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας που του στερούν. Είναι εκφράσεις ύψιστης κοινωνικής αλληλεγγύης, αναγκαίες παράμετροι μιας πολιτικής και πολιτιστικής ανάτασης.
Η κοινωνική δυναμική που αναπτύσσεται στο πρωτογενές επίπεδο των κινημάτων, προσφέρει το αναγκαίο υπόβαθρο που οφείλει να μετασχηματιστεί σε αιτήματα και συγκεκριμένες πολιτικές. Στις οριακές καταστάσεις που απαντώνται στις πρακτικές των κινημάτων, μπορούμε συχνά να ανιχνεύσουμε αναδυόμενες κοινωνικές τάσεις ή το περίγραμμα επιθυμητών πολιτικών σχεδίων. Ένα παράδειγμα αντλείται από τη σύγκλιση συνδικάτων, κινημάτων ανυπακοής και συνοικιακών ομάδων σε πολιτικά αιτήματα, καθώς και σε κοινούς τόπους: στις πορείες και εκεί, στο Σύνταγμα, μπροστά στη Βουλή! Ένα άλλο, προέρχεται από την αμηχανία μας να υπερασπιστούμε πολιτικά επιμέρους κοινοβουλευτικές εκπροσωπήσεις, μπροστά στο συνεχώς ογκούμενο πλήθος συμπολιτών μας που, χειραφετημένο από πολιτικές δουλείες δεκαετιών, διερωτάται για το ρόλο των κοινοβουλευτικών εκπροσώπων, μιας κατ' επίφαση κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
Δεν είναι, άραγε, αυτό δηλωτικό των επιθυμητών πολιτικών ιεραρχήσεων που αρμόζουν στην περίοδο; Και δεν είναι όλα αυτά ηχηρά μηνύματα και προτροπές να αποτινάξουμε τις «μπάρες» της πολιτικής ορθότητας, του καθεστωτικού καθωσπρεπισμού ή μιας ναρκισσιστικής αυτοαναφορικότητας, με τις αναγκαίες ευρείες κοινωνικές και πολιτικές συσσωματώσεις που αρμόζουν στα επίδικα των καιρών;
Γράφει ο Επίκουρος Καθηγητής Κώστας Ζαχάρος - Εφημερίδα «Δρόμος της Αριστεράς»
