Η σημασία της αρχής και του τέλους στο λογοτεχνικό βιβλίο
- Παντελής Λιάκας ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Ο θεματικός πυρήνας ενός λογοτεχνικού βιβλίου, ή, με άλλα λόγια, η πλοκή, οι ήρωες, ο χώρος και ο χρόνος, ξεκινούν από μια βάση, την αρχή, κατόπιν διανύουν μια ανοδική, και, συνάμα, δύσκολη πορεία, τη μέση, και, έπειτα από αρκετό κόπο και μόχθο, καταλήγουν σε μια υψηλή κορυφή, το τέλος, όπου από εκεί μπορούμε να ατενίσουμε όλα όσα μας οδήγησαν σε αυτό το σημείο.
Η αρχή είναι το ήμισυ, και το τέλος η συμπλήρωσή του. Η αρχή είναι το σημείο Α στο σημείο Ω του τέλους. Το καθρέπτισμα του προλόγου στην επιφάνεια του επιλόγου. H αντανάκλαση του γαλάζιου χρώματος της θάλασσας στην γαλάζια απόχρωση του ουρανού. Η αρχή είναι η φαινομενικά τυχαία, αλλά, αναγκαία αφορμή που πρέπει να προκύψει προκειμένου να δοθεί ώθηση στη γραμμική εξέλιξη των συμβάντων. Ταυτόχρονα, είναι η ύστατη, αλλά αναπόφευκτη, ώθηση στην κορύφωση των γεγονότων που επιτυγχάνεται στο τέλος μέσω της δραματικής λύσης που έρχεται σαν από μηχανής θεός.
Μια δυναμική αρχή έχει ως στόχο να αιχμαλωτίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και να το κρατήσει τεταμένο καθ' όλη τη διάρκεια του βιβλίου, μέχρι την ύστατη κορύφωση του ρυθμού της ιστορίας που θα επέλθει στο τέλος. Η δυνατή αρχή και το ξεκάθαρο τέλος μοιάζουν με ένα ταξίδι που ξεκινά από μια ασφαλή αφετηρία και στο τέλος καταλήγει σε ένα σίγουρο προορισμό, έχοντας ξεπεράσει στη διαδρομή αμέτρητους κινδύνους. Στην ουσία πρόκειται για δύο ομόκεντρους κύκλους, ταυτόσημους, και, συνάμα, αντίθετους (όπως οι δύο όψεις ενός νομίσματος), οπού η αρχή και το τέλος, μετά την κάλυψη αρκετών χιλιομέτρων, αλληλοκατοπτρίζονται, σαν δύο σταγόνες νερό. Τα αχανή χάσματα που μας κρατούσαν δέσμιους στη μια πλευρά γίνονται, τελικά, οι ασφαλείς γέφυρες που μας επιτρέπουν να φτάσουμε στην απέναντί της και να δούμε από άλλη οπτική γωνία τη διαδρομή που διανύσαμε. Από αυτό το σημείο και πέρα οι εμπειρίες του ταξιδιού που αποκομίσαμε θα λειτουργήσουν ως πυξίδες για την εκ νέου επιστροφή μας στην αφετηρία.
Το τέλος είναι πάντα μια νέα αρχή, και η αρχή είναι πάντα ένα νέο τέλος. Το τέλος αποτελεί το κριτήριο για την επιλογή της δυνατής αρχής, και η αρχή το αναπόσπαστο κομμάτι που συμπληρώνει το ξεκάθαρο τέλος.
Η δυναμική αρχή θα μας δώσει το έναυσμα για να συνεχίσουμε να αναζητάμε την κορύφωση του τέλους, το οποίο με τη σειρά του θα μας επαναφέρει και πάλι στην αρχή.
Η αρχή του τέλους είναι το τέλος μιας αρχής.
Για να αρχίσουμε κάτι, πρέπει να ξέρουμε και πώς να το τελειώσουμε.
Και για να τελειώσουμε κάτι, πρέπει να ξέρουμε από πού ξεκινήσαμε.