Λίγα λόγια για την ιστορία της Άνδρου από το απώτερο παρελθόν μέχρι σήμερα
Η Άνδρος είναι νησί περιβαλλοντικά ποικιλόμορφο. Συνδυάζει αφενός τις δυσπρόσιτες πανέμορφες παραλίες με τους κακοτράχαλους ορεινούς όγκους (ψηλότερη κορυφή Κουβάρα 1000μ) και αφετέρου τα πάμπολλα νερά που αναβλύζουν από φυσικές πηγές και έχουν ως αποτέλεσμα το εκτεταμένο καταπράσινο τοπίο, αυτοφυές, ή επιμελημένο. Το όνομά της οφείλει πιθανότατα στον Άνδρο διοικητή της, την εποχή που ανήκε στους Φοίνικες, αλλά συναντάται και ως «Λάσια», «Υδρούσα», «Επαγρίς», «Νωναγρία» και «Γαύρος», με το τελευταίο να διατηρείται μέχρι σήμερα στο όνομα του λιμανιού του νησιού.
Όπως είναι φυσικό, το πλούσιο γεωφυσικό περιβάλλον είχε ως συνέπεια να είναι ένας χώρος που επιμελώς κατοικήθηκε από την προϊστορική περίοδο. Αδιάψευστος μάρτυρας είναι ο οικισμός του Στρόφυλα του 4.500 π.Χ. που θεωρείται ο μεγαλύτερος σωζόμενος στο αιγαίο την νεολιθική εποχή, καθώς επίσης Μικρογιάλι και Πλάκα, όπως Ζαγορά και Υψηλή που γνώρισαν μεγάλη άνθηση την κλασική περίοδο (900-700 π.Χ.). Οι Πελασγοί θεωρούνται σαν οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού, ακολούθησαν οι Κάρες, οι Φοίνικες, οι Κρήτες, ενώ στα 1000 π.Χ. κατοικήθηκε από τους Ίωνες.
Την κλασική περίοδο η Άνδρος γνώρισε μεγάλη ακμή, ενώ αποτέλεσμα αυτής ήταν τον 7ο αιώνα η ίδρυση σε συνεργασία με τους Χαλκιδείς τεσσάρων αποικιών στην Χαλκιδική. Αυτές ήταν, η Άργιλος, η Άκανθος, η Σάνη και τα ονομαστά Στάγειρα, πατρίδα του Αριστοτέλη. Η ευημερία της περιόδου αυτής φαίνεται από την πλούσια νομισματοκοπία. Τέτοια ευρήματα καθώς και ο Ερμής της Άνδρου εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο στη Χώρα. Την εποχή εκείνη πρωτεύουσα του νησιού ήταν η Παλαιόπολη, η οποία ιδρύθηκε κατά τον 7ο - 6ο αιώνα π.Χ., καταστράφηκε από σεισμό τον 4ο μ.Χ. αιώνα, ενώ ένα τμήμα της βυθίστηκε κάτω από την θάλασσα. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές συνεχίζονται.
Το 200 π.Χ. η Άνδρος κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους ύστερα από σθεναρά αντίσταση των Ανδριωτών. Για το λόγο αυτό οι Ρωμαίοι εξόρισαν όλους τους κατοίκους ανεξαιρέτως στην Βοιωτία, επιτρέποντας να πάρουν μαζί τους μόνο τα Ενδύματά τους. Ο Άτταλος όμως στον οποίο παραδόθηκε το έρημο νησί ζήτησε την επιστροφή των εξορίστων. Στη συνέχεια, η Άνδρος κατακτήθηκε από τους Βυζαντινούς, τους Ενετούς και τους Τούρκους.
Κατά την περίοδο των Βυζαντινών, το νησί ανέπτυξε το εμπόριο του μεταξοσκώληκα στο οποίο απασχολούνταν σχεδόν όλοι οι κάτοικοι. Το 1207 κατακτήθηκε από τους Ενετούς και παρέμειναν σ’ αυτό έως το 1556, οπότε και πέρασε στα χέρια των Τούρκων. Οι Ενετοί πραγματοποίησαν πολλά αμυντικά και οχυρωματικά έργα, ενώ οι Τούρκοι που ήλθαν μετά παραχώρησαν πολλά προνόμια ένεκα της ηθελημένης υπαγωγής των Ανδριωτών στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Το κυριότερο προνόμιο που παραχωρήθηκε από τους Τούρκους ήταν η αυτοδιοίκησή τους. Παράλληλα, διατήρησαν τη θρησκεία τους, τίτλους ιδιοκτησίας, καθώς και την ελεύθερη λειτουργία των σχολείων.
Αγαπημένος Θεός των κατοίκων ήταν ο Διόνυσος, στον οποίο μάλιστα κατά την παράδοση αποδίδεται και το θαύμα της μετατροπής του νερού σε κρασί. Πιθανολογείται πως αυτό συνέβη στις πηγές του χωριού Μαίνητες όπου υπήρχε κατά την αρχαιότητα ιερό αφιερωμένο στον Διόνυσο. Επίσης, κατά την εποχή των Πτολεμαίων λατρεύτηκε η Ίσιδα. Ενεπίγραφη μαρμάρινη πλάκα βρέθηκε το 1987 κτισμένη στο σπίτι του Κωνσταντίνου Λουκρέζη στην Παλαιόπολη, στην οποία σώζονται 178 στίχοι ύμνου προς την Θεά Ίσιδα.
Στα νεότερα χρόνια η Άνδρος είχε σημαντική συμβολή στην επανάσταση του 1821. Είχε 37 μέλη στη Φιλική Εταιρία, με μπροστάρη και μέντορα της ελευθερίας τον Θεόφιλο Καϊρη, ο οποίος, ως Κυβερνήτης του νησιού, ύψωσε στις 10 Μαΐου του 1821 τη σημαία της επανάστασης στον πύργο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Να σημειωθεί εδώ ότι ο Θεόφιλος Καΐρης προσφώνησε τον Καποδίστρια κατά την άφιξή του στην Αίγινα στις 12 Ιανουαρίου του 1828, ενώ η Άνδρος ενσωματώθηκε στην Ελλάδα το 1829.
Ακόμη, θα ήταν μεγάλη αμέλεια να μην αναφέρουμε το επαναστατικό κίνημα του Δημήτρη Μπαλή, το οποίο έλαβε χώρα πολύ νωρίς και συγκεκριμένα το 1822 -μάλιστα πολύ πριν τον Καρλ Μαρξ και παράλληλα με την εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση. Ο Μπαλής αγωνίσθηκε για την κοινωνική δικαιοσύνη στο νησί, ενώ το κίνημά του αγκαλιάσθηκε αμέσως από τους κατοίκους, πράγμα που αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι είχαν συνείδηση του τι ζητούσαν από την Επανάσταση. Όμως τελικά την επόμενη χρονιά ο Μπαλής δολοφονήθηκε με εντολή του Αρμοστή των νήσων Κ. Μεταξά, θείου του μετέπειτα δικτάτορα!...
Στα χρόνια που ακολούθησαν η Άνδρος εξελίχθηκε σε μεγάλη ναυτική δύναμη. Οι Ανδριώτες εφοπλιστές μεγαλούργησαν και πάρα πολλοί νησιώτες ασχολήθηκαν με το επάγγελμα του ναυτικού, φέρνοντας στο νησί ευμάρεια και ηρεμία.
Σήμερα, η Άνδρος αποτελεί κατά κοινή ομολογία ένα από τα ομορφότερα νησιά της Ελλάδας, που όμως είναι εντελώς παραμελημένο και τουριστικά αναξιοποίητο, αφού θεωρήθηκε από τους ιθύνοντες του νησιού ότι δεν υπήρχε λόγος για κάτι τέτοιο. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια γίνονται κάποιες προσπάθειες, που όμως σκοντάφτουν αφενός στην οικονομική δυσχέρεια ένεκα των μνημονίων και αφετέρου στη βαθιά ριζωμένη νοοτροπία των κατοίκων, οι οποίοι προτιμούν να έχουν περισσότερο την ησυχία τους, παρά να ασκήσουν έντονη πίεση για να επέλθει η ανάπτυξη που θα μπορούσε να εκτοξεύσει τουριστικά το νησί και κατ’ επέκταση να αποφέρει στις τοπικές επιχειρήσεις έσοδα.
